29 marca 2024
  • Home
  • Life Style
  • Uprawa drzewka bonsai, czyli prawdziwa sztuka ogrodnictwa
Uprawa drzewka bonsai

Uprawa drzewka bonsai, czyli prawdziwa sztuka ogrodnictwa

By on 9 lipca 2020 0 476 Views

Podobnie jak ikebana, ceremonia picia herbaty, buddyzm zen, ogród japoński czy poezja haiku miniaturowe drzewka bonsai są typowym przejawem tradycyjnej estetyki japońskiej. W estetyce tej szczególnie istotna jest delikatność i subtelność – by osiągnąć ten ideał piękna, trzeba jednak rygorystycznie przestrzegać tradycyjnych zasad. Uprawa drzewka bonsai to nie tylko miniaturyzacja roślin, to wyrafinowane rzemiosło ogrodnicze i sztuka wyrażająca emocje, duchowość i intelekt Japończyków. Konieczna jest w niej szlachetność i czystość stylu oraz wierność ustalonym przed wiekami kanonom.

Wabi-sabi. Kruche i nietrwałe piękno 

Wabi-sabi to zasada estetyczna i światopogląd, według których musimy zaakceptować przemijalność i niedoskonałość świata, a także nauczyć się znajdować radość w nietrwałości. Najbardziej znanym symbolem wabi-sabi są piękne, ale nietrwałe i bezużyteczne (nie dające jadalnych owoców) kwiaty wiśni japońskiej. Estetyka wabi-sabi realizowana jest jednak także w innych elementach kultury i sztuki Japonii, w tym w drzewkach bonsai.

Estetyka wabi-sabi wywodzi się z buddyzmu zen. Zrealizowane w niej dzieła sztuki i rzemiosła powinna cechować skromność, prostota, asymetria, surowość środków wyrazu i szacunek do piękna samej natury. Drzewka bonsai powinny więc wydawać się nieregularne, imitując przez to nieregularność samej dzikiej przyrody. Powinny tak bardzo, jak tylko można przypominać pełnowymiarowe drzewa w ich naturalnym środowisku. Właśnie dlatego bonsai dekorują często udające skały kamienie oraz martwe drewno i pniaki.

Yugen. Wdzięk i subtelność

Estetyka japońska zwraca się nie tylko ku naturze, ale także ku odbiorcy. Drzewka bonsai powinny być przyjemne dla ludzi, sprawiać im radość. Miniaturowe drzewko, tak trudne do stworzenia, wywołuje zachwyt. Jego nietypowa, niezwykła forma stale zadziwia i zaskakuje. Bonsai to często także wrażenie słodyczy i bezbronności, przywodzący na myśl rodzaj nowoczesnego nurtu w estetyce Japonii – znanego z mangi i anime nurtu „kawaii”.

Delikatność i wdzięk wymagają, by ukrywać interwencje artysty-ogrodnika. To, że drzewko bonsai stanowi efekt interwencji człowieka musi być ukryte przed wzrokiem – miejsca po uciętych gałązkach zasłania się więc lub stylizuje na efekty działania wiatru. Istotne jest również wyważenie geometryczne kompozycji. Kwestia ta jest jednak różnie rozwiązywana w poszczególnych stylach bonsai. Spotkać można więc tak kompozycje statyczne i zrównoważone (np. w formalnym stylu chokkan), jak i dynamiczne (np. w stylu „kaskadowym” kengai i w stylu fukinagashi, w którym drzewka wydają się „targane przez wiatr”).

Równie ważna, jak samo miniaturowe drzewko, jest jego oprawa, zwłaszcza piękna, ale skromna i niewielka donica. Oprawa bonsai to często cały krajobraz w miniaturze, konstruowany tylko z kamieni, gleby, mchów i kawałków drewna. Do stworzenia „krajobrazu na tacy”, w którym miniaturowe drzewko jest tylko jednym z elementów, dąży styl saikei – niekiedy tworzy się w nim nawet całe zminiaturyzowane lasy.

Mono no aware. Melancholia codzienności

W kulturze Japonii szeroko obecna jest wrażliwość na przemijanie i związana z tym melancholia, a nawet głęboki smutek. Towarzyszy mu lęk egzystencjalny, podziw wobec kruchego piękna, a niekiedy nawet radość. To mieszanie uczucie nazywa się „mono no aware”, a jednym z jego symboli są właśnie drzewka bonsai.

Drzewka bonsai nie mogą być karykaturalne i śmieszne – mimo że są miniaturowe, powinny je cechować powaga i dostojeństwo. Wielu ogrodników japońskich stara się nawet, aby były nieco ociężałe i mimo małych rozmiarów wydawały się masywne. To, że masa drzewka jest jedynie iluzją, jest w kulturze japońskiej symbolem przemijania i związanego z nim smutku. Podobną funkcję spełnia sztuczne postarzanie wizualne drzewek.

Wabi-sabi, mono no aware i yugen to tylko wybrane najważniejsze zasady japońskiego kanonu piękna, który reprezentują drzewka bonsai. Realizować można je przy tym w różnych stylach i na wiele sposobów. W liczącej sobie siedem stuleci historii bonsai wykształciło się około 30 głównych stylów. Każdy z nich realizuje określony rodzaj wrażliwości na piękno za pomocą ściśle sprecyzowanych zasad, których nie można łamać.

źródło: botanicznyn.com – ukorzeniacz